Johann Gottlob Worbs

Johann Gottlob Worbs (1760-1833)

Na przełomie XVIII i XIX w. Johann Gottlob Worbs uchodził za jednego z najwybitniejszych historyków Łużyc i Śląska, zaś jego opracowania weszły na stałe do warsztatu historyków badających dzieje pogranicza śląsko-łużyckiego. Urodził się 7 maja 1760 r. w Skarbkowie koło Mirska, w rodzinie biednych chałupników. W wieku 14 lat zaczął uczęszczać do szkoły w Wieży koło Gryfowa Śląskiego, miejscowości położonej wówczas na saskich Górnych Łużycach. Od 1777 r., dzięki pomocy Krystiana Fryderyka Scheibnera, pastora z Mirska, kontynuował naukę w gimnazjum i liceum w Jeleniej Górze. Po spędzeniu czterech lat w grodzie nad Bobrem wyjechał do Halle, gdzie studiował teologię na tamtejszym uniwersytecie.

Dzięki współpracy z historykiem i bibliotekarzem, profesorem Krystianem Sprenglem (1746-1803) Worbs zajął się historią. Worbsowi z dużą łatwością przychodziła nauka języków obcych. Kiedy w 1784 r. opuszczał mury uniwersytetu w Halle władał biegle pięcioma językami – francuskim, greckim, hebrajskim, łacińskim i włoskim. Powróciwszy w rodzinne strony został domowym nauczycielem u pastora Scheibnera w Mirsku, lecz gdy dwa lata później zwolniło się miejsce proboszcza w Przewozie nad Nysą Łużycką otrzymał tam posadę. Z miejscowością tą związał się już na całe życie. W styczniu 1795 r. ożenił się z córką miejscowego kupca, Luizą Eleonorą Klingsporn.

W 1806 r. został superintendentem księstwa żagańskiego, w 1818 r. objął funkcję superintendenta pruskiej części Górnych Łużyc, a w 1829 r. – generalnego superintendenta prowincji śląskiej. Sprawując tak ważne godności kościelne nigdy nie zrezygnował ze swych badań naukowych. W 1790 r. został członkiem Górnołużyckiego Towarzystwa Naukowego w Zgorzelcu. W późniejszych latach Worbs znalazł się jeszcze w innych stowarzyszeniach naukowych – Śląskim Towarzystwie Kultury Ojczystej i Turyngsko-Saskim Towarzystwie Historycznym. Niejako ukoronowaniem jego pracy naukowej było uzyskanie tytułu doktora filozofii (1817) i doktora teologii (1830) na uniwersytecie we Wrocławiu. Johann Gottlob Worbs zmarł po długiej chorobie 12 listopada 1833 r.

Pochodzący ze Skarbkowa naukowiec pozostawił po sobie bardzo bogatą i różnorodną spuściznę. Parał się nie tylko historią, ale i ornitologią, botaniką, językoznawstwem. Jest jedna cecha, wyróżniająca całą jego twórczość – ścisły związek z obszarem Łużyc, zwłaszcza Dolnych Łużyc, oraz Śląska. Przez pierwsze lata swej działalności w Przewozie zajmował się miejscową florą i awifauną. Najstarsze opracowania botaniczne i ornitologiczne ziemi przewozieńskiej są autorstwa Johanna Gottloba Worbsa. Jednakże możliwości jakie otworzyły mu piastowane urzędy zwróciły jego zainteresowania ku dziejopisarstwu.

W 1795 r. wydana została „Historia księstwa żagańskiego”, a w 1809 r. w jednej z bolesławieckich oficyn ukazała się inna praca Worbsa poświęcona temu obszarowi – „Historia Kościoła ewangelickiego, kaznodziei i nauczycieli szkolnych w księstwie żagańskim”. Szczególnym zainteresowaniem historyka cieszyły się Łużyce, gdyż znakomita część jego publikacji poświęcona jest tej krainie historycznej. Osobne opracowania poświęcił dziejom Zgorzelca, Chociebuża, Żar i Trzebiela. Dziełem życia Worbsa jest „Inventarium diplomaticum Lusatiae inferioris”, zawierające dokumenty do dziejów Dolnych Łużyc od wczesnego średniowiecza do wojny trzydziestoletniej. Praca ta ukazała się w rok po śmierci Worbsa.