Muzyk Adolf von Henselt

Z leżącą na południowym skraju Puszczy Zgorzelecko-Osiecznickiej wsią Gierałtów przez długie lata związany był Adolf von Henselt, jeden z najwybitniejszych pianistów – wirtuozów połowy XIX w. Henselt, który był nazwany przez współczesnych „niemieckim Chopinem”, przyjaźnił się i występował z muzykami tej miary co Robert Schumann czy Franciszek Liszt. Rodzice pianisty, Filip i Karolina Henseltowie, pochodzili z Saksonii. W okresie zawieruchy wojennej 1813 r. opuścili ojczysty Vogtland, by przenieść się do Bawarii. Początkowo osiedlili się w Schwabach i tam też 9 maja 1814 r. przyszedł na świat ich syn Adolf.

Od piątego roku życia Adolf zaczął pobierać naukę muzyki. Początkowo grał na skrzypcach, lecz szybko jego głównym instrumentem stał się fortepian. W drugiej połowie lat 20. jego edukacją muzyczną zajęła się Józefina von Fladt uczennica sławnego w Niemczech organisty i kompozytora Józefa Voglera, który miał wielu zdolnych wychowanków (jego uczniem był m.in. Karol Maria von Weber). Dzięki szybkim postępom w opanowaniu gry fortepianowej oraz wsparciu protektorki Henselt otrzymał od króla Ludwika I Bawarskiego stypendium umożliwiające mu wyjazd do Weimaru. W mieście Goethego i Schillera młody pianista przez pół roku uczył się pod kierunkiem austriackiego muzyka Jana Nepomucena Hummla. W Weimarze poznał młodziutką pianistkę Klarę Wieck późniejszą żonę Roberta Schumanna. W 1836 r. wyjechał dla poratowania zdrowia do Karlowych Warów, gdzie zdaniem niektórych badaczy poznał się z przebywającym w kurorcie Fryderykiem Chopinem.

Należy dodać, że Henselt pozostawał pod silnym wpływem twórczości polskiego kompozytora a utwory Chopina stanowiły trzon jego repertuaru. Co więcej, Henselta uważa się za najlepszego interpretatora Chopina jaki kiedykolwiek istniał. Opuściwszy Karlowe Wary Henselt koncertował w wielu miastach niemieckich wszędzie odnosząc triumfy muzyczne i zbierając pochwały. W 1837 r. Henselt poznał Roberta Schumanna, który nazwał go „wielkim bohaterem fortepianu”. Muzycy korespondowali ze sobą, wzajemnie dedykowali sobie utwory muzyczne (Henselt także wiele komponował) i wymieniali się drogimi podarkami. Podczas pobytu na Śląsku jesienią 1837 r. artysta poślubił w Szczawnie-Zdroju Rozalię Vogel, którą rok wcześniej poznał w Weimarze. Przełomowym w karierze młodego pianisty i kompozytora stał się rok 1838. Henselt otrzymał zaproszenie na koncerty w Rosji. Jego głośna podróż artystyczna do Rosji rozpoczęła się już w Warszawie. 24 stycznia 1838 r. pianista wystąpił tu wspólnie z belgijskim skrzypkiem Henrykiem Vieuxtempsem. W Warszawie miał okazję poznać polskich muzyków i kompozytorów, w tym m.in. znakomitego skrzypka Karola Lipińskiego.

Pobyt nad Wisłą Henselt upamiętnił komponując walc „Souvenir de Varsovie” (Pamiątka z Warszawy).
W marcu 1838 r. artysta dał popisowy koncert w Teatrze Bolszoj w Petersburgu grając utwory Chopina, von Webera i swoje własne kompozycje. W nadnewskiej stolicy doceniono talent muzyczny Henselta, a rodzina carska była jego występami zachwycona. W Petersburgu artysta szybko znalazł możnych mecenasów, braci Mateusza i Michała Wielhorskich, polskich arystokratów będących w bliskich stosunkach z carem. Dzięki carycy Aleksandrze Fiodorownej Henselt otrzymał w kwietniu 1839 r. godność nadwornego pianisty i zaczął uczyć gry na fortepianie dzieci carskie, w tym następcę tronu Aleksandra (późniejszego Aleksandra II). W kwietniu 1842 r. muzyk poznał bawiącego w Rosji Franciszka Liszta. Przez ponad 40 lat obydwaj wirtuozi darzyli się głęboką przyjaźnią. W 1844 r. odwiedzili pianistę Robert i Klara Schumannowie, z którymi Henselt koncertował. W latach 1846-1850 Henselt wielokrotnie wyjeżdżał z Rosji występując z koncertami w Niemczech, Francji i Anglii. Jednakże z biegiem lat wirtuoz coraz bardziej stronił od występów publicznych. Pomimo nieprzeciętnych zdolności nie potrafił przed koncertami opanować ogromnej tremy.

Unikał wielkich sal koncertowych i wolał występy bardziej kameralne, w gronie przyjaciół i znajomych. Z powodu swoich predyspozycji psychicznych artysta poświęcił się pedagogice fortepianowej. Już w 1838 r. rozpoczął nauczanie gry na fortepianie w Instytucie Smolnym. W 1858 r. został generalnym inspektorem w Instytucie Pawłowskim w Petersburgu a rok później w Nikołajewskim Instytucie Sierocym w Moskwie. Ukoronowaniem jego drogi pedagogicznej było objęcie w latach 80. XIX w. funkcji profesora fortepianu w Konserwatorium Muzycznym w Petersburgu. W latach 1860-1861 car Aleksander II nadał Henseltowi obywatelstwo rosyjskie oraz tytuł szlachecki.

We wrześniu 1852 r. Henselt kupił od braci von Dallwitz majątek Gierałtów. Położenie Gierałtowa było dla artysty bardzo korzystne, gdyż miał stąd blisko do linii kolejowej Wrocław – Drezno. Od połowy maja do połowy sierpnia artysta miał przerwę w zajęciach dydaktycznych i spędzał wakacje w swoim majątku. W Gierałtowie odwiedzali Henseltów liczni przyjaciele. Na przykład w lipcu 1857 r. bawił tu Chrystian Andersen, który w gierałtowskim pałacu czytał swoje utwory. W 1858 r. dłuższy czas w Gierałtowie spędziła angielska uczennica Henselta, Alicja Mangold Diehl, znana później pianistka i pisarka, która przyrównała siedzibę pianisty do Tadż Mahal (według niej pałac w Gierałtowie górował nad „śląską nieurodzajną równiną” niczym to indyjskie mauzoleum). W 1861 r. Henselt gościł Franciszka Liszta, zaś w 1863 r. prawdopodobnie zajechał do Gierałtowa Ryszard Wagner. Jeśli wierzyć relacji Dagoberta von Gerhardta pisarza zaprzyjaźnionego z Henseltami, to skontatować należy, że ich pałac w Gierałtowie zawsze był pełen gości. Wskutek kłopotów wynikających z zarządzania majątkiem artysta postanowił w 1866 r. sprzedać dobra gierałtowskie i nabyć willę w Cieplicach Śląskich. Podczas jednego z urlopów Henselt zmarł w swoim domu w Cieplicach 10 października 1889 r.

Adolf von Henselt mocno przysłużył się rozwojowi muzyki w Rosji. Można zaryzykować stwierdzenie, że położył on podwaliny pod przyszłą rosyjską szkołę fortepianu. Do jego uczniów należeli m.in. krytyk muzyczny Włodzimierz Stasow, pianista Antoni Gerke, u którego nauki pobierał Modest Musorgski oraz pianista i nauczyciel Mikołaj Zwieriew (jego wychowankami byli: Aleksander Skriabin i Sergiusz Rachmaninow).